بیمه در صنعت نفت و گاز
صنعت نفت و گاز از صنایع پر ریسک است. نفت وگاز از یک سو سرمایه ی ملی کشورهاست و از سوی دیگر شرکت های نفتی معمولا با انعقاد قراردادهایی که ریسک را بر دوش شرکت نفتی می گذارند، وارد این صنعت می شوند. بنابراین هر دو طرف نیاز به پوشش بیمه ای دارند تا در صورت ایراد خسارت، تا حدودی خسارت را جبران کند. مخاطرات در این پروژه ها در واقع هر دو طرف را تهدید میکند؛ کارفرما نگران آسیب های زیست محیطی، خسارات وارده به کارکنان و اشخاص ثالث و مخزن است و پیمانکار نگران از دست دادن سرمایه کلانی است که برای پروژه صرف کرده است. به صورت کلی می توان ریسک های پروژه نفت وگاز را به دو دسته درونی (مربوط به ماهیت خود پروژه هستند مثل ریسک اکتشاف، ریسک های مربوط به حفاری) و بیرونی (بیرون از پروژه و عملیات آن مثل ریسک سیاسی، اقتصادی، تجاری) تقسیم کرد. طرح ها و پروژه های صنایع بالادستی نفت به دلیل حاکمیت عناصر نامطمئن و نامعین متعدد از مرحله اکتشاف گرفته تا تولید و بهره برداری از ریسک های زیادی برخوردارهستند. برخی ریسک ها از کنترل و اراده سرمایه گذار خارج اند. برای اجتناب از این نوسان های غیرمنتظره می توان این ریسک ها را پوشش داد و از قرارداد بیمه بهره گرفت که طرف ریسک گریز (سرمایه گذار) با پرداخت مبالغی به طرف ریسک پذیر (بیمه کننده) از وی تضمینی مبنی بر پوشش دهی ریسک می گیرد. قراردادهای بیمه به سه دسته اولیه، مازاد و جامع تقسیم می شوند. بیمه اولیه به محض وقوع حادثه یا طرح دعوا تا سقف مشخصی خسارات را پوشش می دهد. بیمه مازاد مبالغ بالاتری را نسبت به نوع اولیه پوشش می دهد اما دامنه پوشش در آن با بیمه اولیه تفاوت ندارد. بیمه جامع هم ازحیث مبلغ و هم از حیث دامنه پوشش محدوده ی جامع تری را در بر می گیرد و خلاهای نوع اولیه و نوع مازاد را رفع می کند. در واقع موافقتنامه های جامع بیمه ای نوعی قرارداد است که جایگزین اکثر قراردادهای بیمه ای مورد نیاز در یک پروژه می شود. در یک پروژه بالادستی نفت وگاز کارفرما و پیمانکار اصلی و پیمانکاران فرعی همگی برای مراحل مختلف اکتشاف، توسعه و تولید نیازمند قراردادهای گوناگون از جمله بیمه های مهندسی مانند بیمه تمام خطر پیمانکاران، بیمه کنترل چاه، بیمه تمام خطر نصب، بیمه تمام خطر تجهیزات حفاری منعقد می کنند. حال موافقتنامه جامع این امکان را فراهم می کند که اغلب پوشش های مذکور در یک قرارداد بیمه ای واحد جمع شوند. این موافقتنامه ها حاوی ویژگی های مهمی نظیر جامعیت، تعدد و تکثر طرفین، محدوده زمانی و مکانی و پایین بودن هزینه هاست و به جهت تامین دامنه پوشش گسترده و سقف پوشش بیمه بالا درگروه بیمه های جامع (در مقابل اولیه و مازاد) طبقه بندی می شود. همچنین این روش می تواند فیمابین چندین بیمه گذار و بیمه گر به طور همزمان و ذیل یک موافقتنامه واحد منعقد شود و خسارات ناشی از ریسک های کل دوره ساخت و نصب پروژه و دوره آزمایش را جبران نموده و در مواردی که پس از آزمایش و تحویل پروژه به کارفرما، مدت زمانی نیز برای مسولیت پیمانکار در مقابل کاستی های کار و ابزارآلات تعیین می شود جبران خسارت احتمالی این دوره را در چهارچوب معین تقبل نماید. گفتنی است استفاده از موافقتنامه واحد توسط بیمه گذاران و بیمه گران متعدد باعث از بین رفتن هزینه های اداری تنظیم چندین قرارداد شده و طبعا حق بیمه کمتری را به همراه دارد، که نظر به تقسیم حق بیمه میان بیمه گذاران می تواند شرایط مطلوبی را برای فعالان صنعت نفت وگاز فراهم نماید. به کارگیری موافقتنامه های جامع بیمه ای در صنعت نفت و گاز ایران می تواند آثار مفیدی همچون استفاده از یک موافقتنامه بیمه ای به جای چندین قرارداد، کاهش هزینه های مذاکره و انعقاد قراردادهای بیمه ای، از بین رفتن تعارضات ناشی از انعقاد قراردادهای متعدد، کاهش ریسک جبران نشدن آسیب ها، اتحاد بیمه گران و جبران محدودیت توان مالی آنان، کاهش فضای رقابتی شرکت های بیمه ای، امکان همکاری بهتر با بیمه گران اتکایی و تامین پوشش های بیمه روزآمد را به همراه داشته باشد. از جمله موارد به کارگیری بیمه های جامع در صنعت نفت وگاز در کشورمان می توان به بیمه نامه جامع پتروشیمی که در سال 1378 با کنسرسیومی از بیمه های ایران، آسیا و البرز به شرکت ملی پتروشیمی ایران ارایه گردید و همچنین قرارداد بیمه جامع که در سال 1382 جهت حفاری 22 حلقه چاه در فازهای 15 و 16 پارس جنوبی بین بیمه پارسیان و شرکت حفاری دانا کیش منعقد شد، اشاره کرد.
نگارش: کوثر رمضانی 1400.4.28
