دعاوی مالی و غیر مالی
تعریف مال:هر چیزی که دارای ارزش اقتصادی باشد مال نامیده می شود و دارای مصادیق متعددی است که عبارتند از: عین، منفعت، دیون و مطالبات.
مال عینی به مالی گفته می شود که به طور عینی قابل مشاهده می باشد. مانند: زمین، خانه، خودرو و غیره.
منفعت به فوایدی می گویند که از عین مال حاصل می شود. مثال واضحی که به خوبی می توان آن را درک کرد، میوه ای که از درخت حاصل می شود و یا اجاره ای که در ازای کرایه دادن خانه و خودرو دریافت می شود.
دین حقی است که شخص نسبت به اجرای مفاد حق مالی در برابر صاحب آن پیدا می کند. که به آن دارایی منفی می گویند.
طلب حقی است که شخص نسبت به مفاد اجرای حق مالی دارد، که مال و دارایی مثبت می گویند.
دعاوی مالی:
به دعوایی گفته می شود که خواسته مستقیم آن مال باشد. در مواردی که حق ضایع شده، مالی باشد دعوا مالی است.
مصادیق دعاوی مالی عبارت اند از:
1) مطالبه وجه 2) مطالبه پول خارجی 3) مطالبه خسارت 4) مطالبه سهم الارث 5) دعوای اثبات مالکیت
6) دعاوی تنظیم سند رسمی بیع 7) دعوای مطالبه مهریه 8) دعوای ابطال سند مالکیت 9) دعوای اثبات وقفیت
10) دعوای اثبات وصیت نامه مال 11) دعوای اقاله و فسخ
دعاوی غیرمالی:
به دعوایی گفته می شود که حق موضوع آن یا به عبارتی خواسته آن غیر مالی بوده و موضوع آن روابط غیرمالی اشخاص می باشد. این خواسته ارزش داد و ستد نداشته و به طور مستقیم قابل ارزیابی به پول و مبادله با آن نمی باشد و هدف از آن رفع نیازهای اخلاقی و عاطفی انسان می باشد.
مصادیق دعاوی غیرمالی عبارت اند از:
1) دعوای اثبات تولیت 2) دعوای اثبات تابعیت 3) دعوای عدم تعلق شناسنامه 4) دعوای اثبات زوجیت
5) دعوای طلاق 6) دعوای حضانت 7) دعوای اعسار از محکوم به 8) دعوای تشخیص صحت تاریخ معامله
9) دعوای تصرف عدوانی 10) دعوای رفع مزاحمت از حق و غیره.
میزان خواسته در دعاوی مالی و غیرمالی:
مطابق بند 3 ماده 51 قانون آیین دادرسی مدنی، موردی که خواهان باید در دادخواست به آن تصریح کند، قیمت گذاری بهای خواسته در دعاوی مالی می باشد. این یعنی خواهان میبایست در دادخواست ارزش خواسته خود را مشخص نماید. اثر این قیت گذاری در قابلیت تجدیدنظرخواهی از رای و محاسبه هزینه دادرسی و … می باشد. اما در دعاوی غیرمالی به تقویم خواسته نیازی نیست. در این دعاوی هزینه دادرسی مقطوعی دریافت می گردد و تمامی آنها قابلیت تجدیدنظرخواهی را دارند.
هرگاه خواسته دعوا پول خارجی باشد، باید به نرخ رسمی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تقویم گردد تا ارزش ریالی آن در تاریخ تقویم دادخواست مشخص شود و طبق آن بهای خواسته تعیین می شود. در دعاوی راجع به اموال، بهای خواسته مبلغی است که خواهان در دادخواست تعیین کرده است.
تجدیدنظر یا فرجام خواهی در دعاوی مالی و غیرمالی:
این دعاوی از حیث تجدید نظرخواهی، فرجام خواهی و پرداخت هزینه دادرسی با یکدیگر متفاوت می باشند و شناخت این دعاوی در مرحله طرح دادخواست از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
طبق ماده 331 قانون آیین دادرسی مدنی، احکام مالی که خواسته آن بیش از سه میلیون ریال است، قابل تجدیدنظرخواهی است همچنین احکام راجع به متفرعات دعوا در صورتی قابل تجدیدنظر خواهی هستند که حکم راجع به اصل دعوا قابل تجدیدنظر باشد. اما تمامی احکام صادره در دعاوی غیرمالی قابل تجدیدنظرخواهی می باشند. البته در زمان تقدیم دادخواست دعوای مالی باید توجه نمود که اگر خواسته کمتر از دویست میلیون ریال تقویم شود، دعوا در بسیاری از موارد در صلاحیت شورای حل اختلاف قرار می گیرد مگر دعوایی که از صلاحیت شورا خارج است.
مطابق ماده 367 قانون آیین دادرسی مدنی، احکام مالی که خواسته آن بیش از دو میلیون ریال باشد، قابل فرجام خواهی است. همچنین از دعاوی غیر مالی، احکام راجع به اصل نکاح و فسخ آن، طلاق، نسب، حجر، وقف، ثلث، حبس و تولیت قابل فرجام خواهی می باشند.
هزینه دادرسی دعاوی مالی و غیرمالی:
یکی از موضوعات مهمی که در تشخیص این دعاوی در قانون آیین دادرسی مدنی مطرح است، پرداخت هزینه دادرسی می باشد. هزینه دادرسی در واقع هزینه برگ هایی که به دادگاه ارائه می گردد و هم چنین هزینه رسیدگی و صدور قرارها و احکام دادگاه است.
طبق قانون، اشخاص برای اقامه دعوای حقوقی یا کیفری مکلفند تا مبلغی را به عنوان هزینه دادرسی به دفاتر ثبت دادخواست ها یا شکایات پرداخت کنند. با پرداخت این هزینه دادگاه رسیدگی به دعوا را آغاز می کند مگر آنکه خواهان یا شاکی قادر به پرداخت نباشد که در این صورت باید دادخواست ارایه داده و اعسار و عدم توانایی مالی در پرداخت هزینه دادرسی را از طریق گواهی گواهان اثبات کند. به این ترتیب جز در موارد استثنایی، رسیدگی به دعوا پیرو پرداخت هزینه دادرسی است. هزینه دادرسی دعوای مالی در مرحله بدوی معادل سه و نیم درصد ارزش خواسته تقویمی می باشد. البته اگر خواسته کمتر از دویست میلیون ریال باشد در صلاحیت شورای حل اختلاف بوده و فقط دو و نیم درصد ارزش خواسته باید به عنوان هزینه دادرسی پرداخت شود. همچنین هزینه تجدید نظر خواهی و واخواهی معادل چهار و نیم درصد ارزش خواسته و هزینه اعاده دادرسی، اعتراض ثالث و فرجام خواهی معادل پنج و نیم درصد ارزش خواسته تقویمی می باشد.
در دعاوی غیر مالی هزینه دادرسی ثابت بوده و در زمان تقدیم دادخواست از خواهان دعوا وصول می گردد.
نگارنده: مریم حبیبی
