بخش سوم: مزایای بلاک چین در اسناد حمل
مزایای به کارگیری بلاک چین در اسناد زنجیره حمل
در دو یادداشت قبلی با بلاک چین و همینطور تفاوتی که در زنجیره حمل ایجاد می کند آشنا شدیم. بدون شک بهره گیری از فن آوری بلاک چین در حمل و نقل و لجستیک در کنار ایراداتی که به هر تکنولوژی نوظهور وارد است، دارای فواید فراوانی در زیرمجموعه های مستقیم و غیرمستقیم مرتبط با خود است که باید نسبت به آن آگاه بود. آشنایی با این مزایا کمک می کند امکان استفاده از این فن آوری به صورت دقیق تر مورد بررسی قرار گیرد. در این یادداشت، مختصراً به بیان این مزیت ها در اسناد مورد استفاده در زنجیره حمل می پردازیم.
۱. کاغذبازی کمتر، جابجایی سریع تر: امروزه در یک پروسه حمل، اسناد مختلفی به کار گرفته می شود. از قرارداد فروش گرفته تا مانیفست کشتی، بارنامه، چارترپارتی، اسناد بندری، مدارک مربوط به اعتبارات اسنادی و بطور کلی اسناد تجاری و مدارک پرداخت، قراردادهای خدمات بندری، مجوزهای صادراتی و وارداتی کمرگ و غیره.
تمام این اسناد باید یک روند طولانی را در زنجیره حمل طی کنند و تایید شوند تا نهایتا سند حمل در دسترس صاحب کالا قرار گرفته و بتواند با ارائه آن کالا را تحویل بگیرد. همچنین به هنگام بروز خسارت، این اسناد باید مورد استناد قرار بگیرند. حجم بالای سند و مدرک باعث کندی سرعت انتقال آنها شده و گاهی ممکن است همین تاخیر در تحویل اسناد باعث تحمیل خسارات و جریمه های دیگری به طرفین شود.
استفاده از بلاک چین باعث می شود تمام اسناد بصورت الکترونیکی ثبت شده و حتی نیازی به ارسال مجدد نسخه الکترونیکی آن برای افراد دیگر وجود نداشته باشد. در نتیجه اسناد در هر مرحله توسط افرادی که مجاز هستند به سرعت در دسترس قرار می گیرد.
۲. جلوگیری از سواستفاده و تقلب: بارها پیش آمده کالا با ارائه بارنامه جعلی از انبار تحویل گرفته شده، یا متصدی حمل برای کاهش مسئولیت خود در قبال کالای آسیب دیده، در سند حمل دست برده است. استفاده از بلاک چین باعث می شود که یک نسخه اصیل از بارنامه و تمام اسناد دیگر در زنجیره ثبت شود و هر تغییر در آن نیازمند مجوز باشد. اگر بنا به هر دلیلی، یکی از این نسخه ها متفاوت باشد، بلاک چین به واسطه ماهیت تکنولوژیک خود آن را تشخیص داده و از زنجیره بلوک ها حذف می کند.
حتی در مواردی که تجهیزات فنی مورد استفاده بلاک چین مورد حمله سایبری یا خرابکاری قرار گیرد، هزاران تجهیزات مشابه در نقاط دیگری با اتصالات متفاوتی به شبکه این خرابکاری را تشخیص داده و نسخه های جعلی را شناسایی می کنند.
۳. کاهش هزینه ها: بطور کلی ۲۰٪ از هزینه های کلی حمل و نقل مربوط به فرآیند اداری انجام این پروسه است که بخش عمده ای از آن به دلیل استفاده از اسناد کاغذی و حضور واسطه هاست. بلاک چین علاوه بر حذف کاغذ و هزینه پردازش آن، باعث می شود دست واسطه ها کوتاه شده و فعالیت ها بصورت مستقیم بین طرفین انجام شود. در چنین شرایطی نیاز به واسطه برای جابجایی اسناد و یا تایید و تحویل مدارک وجود ندارد که نتیجتا منجر به کاهش هزینه های نهایی می شود.
۴. رسیدگی سریع به اختلافات: زمانی که به کالا خسارتی وارد می شود و یا قصوری در حمل صورت گرفته و یا به هر دلیلی مثلا عدم پرداخت کرایه حمل، بین طرفین اختلافی بروز می کند، اسناد و مدارکی که در جریان حمل به کار گرفته شده مورد استناد مراجع قضایی یا داوری قرار می گیرد. استفاده از اسناد کاغذی و یا اسناد الکترونیکی که به صورت مقطعی به کار گرفته می شود و یا حتی زمانی که سندی مفقود شده باشد و نیاز به استعلام از یک مرجع داشته باشد، باعث کند شدن روند رسیدگی می شود.
تمام تراکنش ها و فعالیت های مربوط به حمل یک محموله در بلوک های زنجیره به صورت آنی و همزمان ثبت می شود. در واقع مجموع اتفاقاتی که از شروع تا پایان یک پروسه حمل و نقل اتفاق می افتد در بلاک چین وارد می شود. جزئیات این اطلاعات و تاریخچه آنها در زمان بروز اختلاف بین طرفین، می تواند جهت رسیدگی و حل و فصل اختلافات، سریعا مورد استفاده مراجع و محاکم قرار گیرد.
۵. شفافیت: با قرارگرفتن اسناد مرتبط با حمل در دفترکل بلوک های زنجیره، تمام افراد مجاز می توانند به صورت آنی روند جابجایی و وضعیت فعلی اسناد و مدارک را مشاهده و پیگیری کنند. با این شرایط، کاملا مشخص می شود اسناد و مدارک در چه مرحله ای توسط چه فرد یا افرادی ثبت شده، تایید شده، تغییر یافته و تحویل شده است.
در یادداشت بعدی به ادامه کاربرد بلاک چین در حمل و نقل می پردازیم.
دکتر کورش مجدزاده خاندانی
دپارتمان حقوق بازرگانی بین المللی و سرمایه گذاری خارجی
