حق رشد و آموزش در فوتبال
یکی از چالش های باشگاه ها در نقل و انتقالات بازیکنان در سال های اخیر، ماجرای پرداخت حق رشد بازیکنان به باشگاه قدیمی آنها است. حق رشد بر اساس قوانین نقل و انتقال فوتبال، مربوط به بازیکنان زیر 23 سالی است که موفقیت بالایی کسب می کنند و در تیم های بهتری جذب می شوند که در اینصورت موظف به پرداخت حق رشد می‌شوند و این مبلغ باید به باشگاه مبدا آنها پرداخت شود. این قانون برای تشویق تیم‌ها به بازیکن سازی است و اجرای آن باعث می‌شود تا باشگاه‌ها به درآمدزایی از پرورش استعداد های جوان بیشتر توجه کنند.
میزان و شرایط حق رشد
حق آموزش و مکانیزم مشارکت جمعا شامل 20 درصد از مبالغ قراردادی است که بازیکن با باشگاه جدید منعقد کرده است و قوانین آن به شرح زیر است:
- مسئولیت پرداخت حق آموزش به باشگاه قدیم به عهده باشگاه جدید است.
- بازیکن فقط از سن 12 تا 23 سال به شرط فعالیت در باشگاه های حرفه ای مشمول حق رشد است.
- بازیکنی که اولین قرارداد حرفه ای خود را به ثبت می رساند شامل حق رشد است.
- باشگاهی که بدون دلیل موجه با بازیکن فسخ کرده باشد شامل حق رشد نخواهد شد.
- باشگاه جدید حق رشد را باید تا 30 روز بعد از عقد قرارداد با باشگاه جدید بدهد در غیراینصورت مشمول جریمه خواهد شد.
- اگر پایان 23 سالگی بازیکن در هنگام عضویت در باشگاه قدیم قبل از اتمام قرارداد آن ها فرارسیده باشد باشگاه جدید فقط تا روزی که 23 سالگی بازیکن پایان می یابد ملزم به پرداخت حق رشد به باشگاه قدیم است.
حق رشد در فوتبال اروپا و فیفا
در فوتبال اروپا و جهان هر باشگاهی از پرداخت حق رشد و سودرسانی (افزودن به مبلغ داده شده به باشگاه قبلی بابت موفقیت‌های فوتبالی) طفره رود و ظرف زمان مشخصی ٢٥درصد پایه «حق رشد» را نپردازد، ابتدا با تذکر و سپس جریمه محروم می‌شود. معمولا در این نقطه، باشگاه خاطی تنبیه می‌شود و پول را می‌پردازد اما اگر این اتفاق رخ ندهد، محرومیت از چند بازی در انتظار خواهد بود. قانون مورد اشاره، تنها یکی از قوانین موجود درحمایت از فوتبال پایه است و فیفا و یوفا برای اقدامات پایه‌ای، برنامه‌ها و پاداش‌های ویژه‌تری هم درنظر گرفته‌اند.
ماده 20 مقررات نقل و انتقالات و وضعیت بازیکنان فیفا (RSTP) در مورد حق آموزش چنین اشعار می نماید: “حق آموزش در موارد زیر به باشگاه (های) پرورش دهنده بازیکن پرداخت خواهد شد: الف- زمانیکه بازیکن اولین قرارداد حرفه ای خود را منعقد نماید؛ ب- هرگاه بازیکن حرفه ای تا قبل از پایان فصل 23 سالگی خود انتقال یابد. تعهد به پرداخت حق آموزش صرفنظر از این که انتقال در جریان یا در انتهای قرارداد بازیکن رخ دهد به وجود می آید.”
اطلاعات بیشتر در خصوص نحوه و میزان پرداخت حق آموزش در ضمیمه 4 مقررات نقل و انتقالات فیفا قابل دسترسی است. نظام حق آموزش از نظر سنی برای آموزش و پرورش بازیکنان 12 تا 21 ساله قابل اعمال بوده و تنها تا سن 23 سالگی بازیکن و برای آموزش وی تا سن 21 سالگی قابل پرداخت خواهد بود. اگرچه پرداخت حق آموزش (در صورت قابلیت اعمال) یکی از مهم ترین مسایل در نقل و انتقال بازیکنان می باشد لیکن دو باشگاه انتقال دهنده و انتقال گیرنده می توانند این مبلغ را در قالب حق انتقال مورد توافق قرار دهند. بعلاوه، فیفا در دعاوی مربوطه اعلام نموده است که تنها باشگاهِ مستحق دریافت حق آموزش است که می تواند از این حق خود اعراض نماید. لذا، دو باشگاه دخیل در انتقال نمی توانند با یکدیگر توافق نمایند که حق آموزش کلیه باشگاه های سابق که در آموزش بازیکن نقش داشته اند ساقط گردد.
به طوریکه بیان شد حق آموزش در نقل و انتقالات بین المللی می بایست در حالات ذیل پرداخت گردد: انعقاد نخستین قرارداد حرفه ای بازیکن، و هر انتقال بعدی بازیکن میان دو باشگاه از فدراسیون های مختلف تا پایان فصل بیست و سه سالگی بازیکن. لذا، با انعقاد نخستین قرارداد حرفه ای بازیکن، کلیه ی باشگاه های قبلی که بازیکن از سن 12 سالگی در آن ها آموزش دیده است مستحق دریافت حق آموزش می گردند. محاسبه میزان حق آموزش به صورت نسبی بوده و بدین منظور فدراسیون ها باید باشگاه های خود را به حداکثر چهار دسته تقسیم نمایند که مطابق میزان سرمایه گذاری مالی باشگاه ها در آموزش بازیکنان باشد.
بر اساس مقررات نقل و انتقالات فیفا (RSTP) حق آموزش تنها در مورد انتقال بین المللی بازیکنان اعمال می گردد. در ایران نیز مواد 23 و 24 مقررات نقل و انتقالات و تعیین وضعیت بازیکنان مصوب 1396 به مساله حق آموزش پرداخته اند. شایان ذکر است که حق آموزش علاوه بر انتقال های قطعی در خصوص انتقال موقت (قرضی) نیز کاربرد دارد.
در نقل و انتقالات بین المللی، بر اساس مقررات فیفا باشگاه انتقال گیرنده 30 روز از زمان ثبت نام بازیکن جدید در فدراسیون یا تاریخ انعقاد نخستین قرارداد حرفه ای مهلت دارد تا حق آموزش را پرداخت نماید. با این حال، این موضوع معمولا در عمل اتفاق نمی افتد تا زمانی که باشگاه قبلی درخواست خود را به صورت مکتوب ارسال نموده یا شکایت خود را نزد اتاق حل اختلاف فیفا (DRC) ثبت می نماید. باشگاه های مدعی حق آموزش دو سال از زمان ثبت بازیکن در باشگاه انتقال گیرنده مهلت دارند تا دعوای خود را نزد فیفا مطرح نمایند.
پرداخت حق رشد یا حق آموزش با وجود این که راهی برای تشویق باشگاه ها به سازندگی است خود موجب طرح دعاوی متعددی در مراجع داخلی و بین المللی شده است. در فوتبال داخلی چند سالی هست که برخی از مدیران باشگاه ها با آگاهی حقوقی و استناد به این دسته از مقررات فیفا، مبالغی را از باشگاه هایی که بازیکنان جوان را به خدمت می گیرند دریافت کرده اند. برای مثال پیام صادقیان، محسن مسلمان و مهدی قائدی بازیکنان پرسپولیس و استقلال بوده اند که بحث پرداخت حق رشد آن ها به باشگاه های قدیمی شان مطرح بوده است.
نگارنده: ماندانا باقری
