۳۸ پله تا پروانه ساختمانی

به گزارش «دنیای‌اقتصاد» سرمایه‌گذاران ساختمانی یکی از مهم‌ترین موانع آغاز اجرای پروژه‌های ساختمانی را پروسه طولانی صدور انواع گواهی‌های ساختمانی به‌ویژه صدور پروانه ساختمانی عنوان می‌کنند. فرآیند صدور پروانه ساختمانی به‌عنوان اولین مرحله‌ای است که سرمایه‌گذاران ساختمانی برای استارت یک پروژه ساخت‌وساز باید آن را طی کنند. اما این مرحله از پروژه‌های ساختمانی در شهر تهران طی سال‌های گذشته تاکنون به یک مسیر پیچیده، طولانی و آشفته تبدیل شده است؛ به گونه‌ای که پیروز حناچی شهردار جدید تهران در آخرین دور از رقابت‌های انتخاباتی برای شهرداری تهران، این مسیر را به دلیل رفت و برگشت‌های متعدد به یک «ماروپله» تشبیه کرد. وی با اشاره به رفت و برگشت‌های متعدد سرمایه‌گذاران ساختمانی برای اخذ استعلام‌ها و مجوزهای مرتبط به شهرداری و سایر سازمان‌های مربوطه در مسیر اخذ پروانه ساختمانی عنوان کرد: «در حال‌حاضر صدور پروانه ساختمانی به‌صورت ماروپله‌ای است؛ رفت و برگشت پرونده‌ها منجر به بروز نارضایتی و تحمیل هزینه اضافه آشکار و پنهان به سرمایه‌گذاران ساختمانی می‌شود.»

فعالان ساختمانی در شهر تهران عنوان می‌کنند حدود ۲۰ درصد از زمان مفید ساخت‌وساز یک پروژه ساختمانی که بین یک تا ۵/ ۱ سال طول می‌کشد صرف دریافت انواع مجوزهای ساختمانی می‌شود. این در حالی است که مطالعات انجام شده از تجربه سایر کشورها در حوزه پروسه صدور پروانه ساختمانی حاکی از آن است که زمان صرف شده برای صدور انواع مجوزهای ساختمانی کمتر از ۳۰ روز زمان می‌برد. در شهر تهران بوروکراسی و استعلام‌های متعدد و زمانبر، ناهماهنگی بین سیستم‌های هوشمند و صدور دستی مجوزهای میانی پروانه ساختمانی و کمبود کاربر مسلط برای هدایت و انجام کار در سیستم هوشمند صدور پروانه از جمله عواملی است که سبب می‌شود زمان صدور پروانه ساختمانی طولانی و پیچیده شود.

بررسی‌های میدانی از فعالان ساختمانی متعدد در مناطق مختلف شهر تهران نشان می‌دهد: از زمانی که یک مالک یا سازنده تصمیم به آغاز یک پروژه ساختمانی می‌گیرد تا زمانی که پروانه ساختمانی را به‌عنوان مجوز آغاز عملیات ساخت‌وساز دریافت می‌کنند به‌طور متوسط حدود ۶ تا ۷ ماه زمان صرف می‌شود. نکته جالب براساس اظهار نظر سرمایه‌گذاران ساختمانی درباره پروسه زمانی صدور مجوز ساختمانی آن است که مدت زمان و پیچیدگی فرآیند صدور مجوز متناسب با منطقه شهری مورد درخواست متفاوت خواهد بود. به گونه‌ای که اخذ مجوز ساختمانی در مناطق شمالی شهر تهران مشمول مرور زمان و فرآیند پیچیده‌تری نسبت به سایر مناطق شهری می‌شود.

بررسی‌های شهردار تهران در زمان رقابت‌های انتخاباتی نشان می‌دهد از زمان اعلام درخواست سرمایه‌گذار ساختمانی تا زمان صدور مجوز از سوی شهرداری تهران، ۳۸ پله اداری و سازمانی باید طی شود. بخشی از این پله‌ها به‌صورت درون‌بخشی و از سوی شهرداری تهران پیگیری می‌شود و بخش دیگری از آن به شکل مراجعه فیزیکی از سوی سازنده طی خواهد شد.

از ابتدای استقرار تیم جدید مدیریت شهری در سال گذشته تاکنون، محمدعلی نجفی شهردار شانزدهم و پیروز حناچی شهردار کنونی پایتخت با تایید پیچیدگی حاکم بر پروسه صدور پروانه ساختمانی، وعده کاهش زمان این فرآیند تا ۵۰ روز را به سازندگان ساختمانی ارائه داده‌اند، با این حال تاکنون ادامه روند گذشته منجر به بروز گلایه تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران این حوزه است. به‌طوری که بخش زیادی از سرمایه‌گذاران ساختمانی در محدوده بافت فرسوده نیز از بوروکراسی پیچیده و زمانبر، انواع مجوزهای مربوط به پروانه ساختمانی شکایت دارند. با این حال اخیرا مدیریت شهری با تصویب طرحی تحت عنوان «انتشار اطلاعات شهرسازی» تصمیم به بازتعریف فرآیند پیچیده صدور پروانه ساختمانی دارند. مطابق با آخرین پیگیری‌های انجام شده از سوی بهاره آروین رئیس کمیته شفافیت شورای شهر تهران، شهرداری تهران وعده داده است تا پایان سال‌جاری از طریق الکترونیکی کردن بخشی از پله‌های موردنیاز برای صدور مجوز ساختمانی، تعداد مراجعه فیزیکی سازندگان به شهرداری و دفاتر خدمات الکترونیک را کاهش دهند تا به این ترتیب بخشی از زمان صرف‌شده برای اخذ مجوز ساختمانی کاهش پیدا کند.

بررسی‌های رئیس کمیته شفافیت شورای‌شهر نشان می‌دهد: پیمودن ۲۷ پله از مجموع ۳۸ پله فرآیند اخذ مجوز ساختمانی برای سازندگان سخت و چالش‌زا است(به جدول گزارش توجه شود)، این در حالی است که ۱۷پله از این تعداد امکان حذف مراجعه فیزیکی سازنده‌ها از آنها وجود دارد. این مراحل شامل ثبت درخواست، بر و کف، چاپ دستور نقشه، معرفی مهندس معمار،چاپ برگ اعلام عوارض، اخذ فیش عوارض، همچنین اخذ فرم درخواست پیش‌فروش، چاپ پروانه شهرسازی، درخواست کتبی پروانه ساخت از جمله مراحل ۱۷ گانه است که قابلیت حذف مراجعه فیزیکی در آنها وجود دارد. علاوه بر این اخذ برگه عوارض و حق‌الزحمه سایر واحدهای برون‌سازمانی، ثبت برگ مهندسین، ارائه نقشه نما و چاپ پروانه ساخت نیز در دستورکار برای حذف مراجعه فیزیکی سازنده دارد. در حال حاضر مطابق با اظهارنظر سازندگان ساختمانی، در یک ماه حداقل ۲۰ مرتبه ناگزیر به مراجعه حضوری به شهرداری، دفاتر خدمات الکترونیک، سازمان‌ها و نهادهای خارج از شهرداری هستند تا نهایتا پس از گذشت ۶ تا ۷ ماه به‌صورت متوسط، مجوز ساختمانی نهایی را اخذ کنند. بررسی‌ها حاکی از آن است که فعالیت دفاتر خدمات الکترونیک به‌عنوان بازوی اصلی صدور مجوزهای ساختمانی از سوی شهرداری تهران منجر به عدم حضور فیزیکی سازنده‌ها به شهرداری و مجموعه‌های مرتبط نشده است و به گفته برخی از مدیران شهری از جمله شهردار شانزدهم، شکل کاریکاتوری از فعالیت‌های الکترونیکی از سوی این دفاتر اجرایی می‌شود. به‌طوری‌که سازنده‌ها هم‌اکنون جهت پیگیری امور، نتیجه کار و همچنین استعلام از شوراهای معماری مناطق که بخش عمده رسیدگی به درخواست سازنده در آن پیگیری می‌شود ناچار به مراجعه حضوری به شهرداری تهران هستند.

در عین حال سازنده‌ها برای اخذ بخشی از مجوزها که منجر به صدور پروانه می‌شود به جای مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک، ناچار به سازمان‌های مختلف شامل تامین اجتماعی، آتش‌نشانی، سازمان فضای سبز، معاونت ترافیک، دفاتر اسناد رسمی، سازمان نظام مهندسی و ادارات برق، آب و گاز مراجعه می‌کنند. این در حالی است که یکی از اشکالات اصلی مراجعه حضوری و متعدد برای اخذ مجوز ساختمانی، زمینه‌سازی بروز فساد در سیستم است. بررسی‌ها نشان می‌دهد بخش زیادی از مراجعات حضوری سازنده‌ها و سرمایه‌گذاران برای تسریع پروسه اخذ مجوز ساختمانی می‌تواند منجر به پرداخت‌های غیررسمی و خارج از چارچوب شود که در نهایت منجر به افزایش هزینه‌های پنهان پروژه ساختمانی خواهد شد. از این رو به نظر می‌رسد مقاومت‌هایی در جریان کاهش مراحل، ایجاد شفافیت و سیستمی شدن کامل فرآیند صدور پروانه ساختمانی به دلیل تضاد منافع موجود در مجموعه وجود دارد. طبق اظهارات برخی از سرمایه‌گذاران ساختمانی، حذف مراجعه فیزیکی و کاهش زمان این فرآیند، با منافع گروهی از روزنه‌های فساد همخوانی ندارد. علاوه بر این اشکال دیگر وضعیت کنونی صدور پروانه ساختمانی که مورد شکایت تعداد زیادی از سازندگان و فعالان ساختمانی نیز است، تلف شدن زمان است. از آنجا که پیش از صدور پروانه ساختمانی امکان آغاز پروژه ساختمانی وجود ندارد، عملا یک زمان حداقل چندماهه(پروسه صدور مجوز ساختمانی بعضا تا بیش از یکسال نیز افزایش پیدا می‌کند) از سازنده تلف می‌شود که می‌تواند منجر به طولانی شدن اجرای پروژه ساختمانی و به‌تبع آن افزایش هزینه‌های ساخت‌وساز و کاهش سود سرمایه‌گذار ‌شود. در نهایت این روند منجر به کاهش انگیزه سازندگان و سرمایه‌گذاران ساختمانی خواهد شد. شهرداری تهران وعده داده است در کنار کاهش پله‌های اخذ مجوز ساختمانی، تا پایان دی ماه سال جاری، تمامی پروانه‌های ساختمانی صادر شده از ابتدای سال جاری را اعلام عمومی کند. همچنین مطابق با وعده مدیریت شهری تا پایان سال جاری اطلاعات مربوط به طرح تفصیلی نیز انتشار عمومی داده می‌شود.